هوش مصنوعی چیست

هوش مصنوعی واژه ای است که شاید برای عموم آشنا نباشد. خاطرم هست که وقتی رشته تحصیلی ام را برای شخصی گفته بودم فکرمیکرد که من پزشکی خوانده ام و تخصصم در زمینه بی هوشی است! خیلی از افراد هم با شنیدن این واژه به یاد روباتیک می افتند و فکرمیکنند که این رشته به روباتیک محدود میشود، گرچه بخش نرم افزاری روبات و کنترل آن بی ارتباط با هوش مصنوعی نیست و روباتیک یکی از کاربردهای آن محسوب میشود اما هوش مصنوعی بسیار فراتر از آن است.

تعریف هوش مصنوعی چیست

طبق تعریفی که تورینگ انجام داده است : اگر شما پشت یک ترمینال بشینید و با دو نفر چت کنید و متوجه نشوید که کدام یک از آنها انسان است و کدامیک کامپیوتر آنگاه انسان موفق به ساخت هوش مصنوعی شده است.

تعریف موجود هوشمند: موجودی هوشمند است که بتواند خود را با محیط وفق دهد و بیشترین انطباق را با محیط جدیدی که در آن قرار میگیرد داشته باشد.

طبق تعریف بالا انسان هوشمندترین موجود روی کره زمین است چون توانسته خود را با محیط های مختلف وفق داده و در آنها تکامل پیدا کند.

تعریف هوش ازدحامی

هوش ازدحامی یا هوش گروهی مفهوم دیگری از هوش نیز وجود دارد که هوش به صورت اجتماعی است و در زندگی موجوداتی مثل مورچه ها، پرندگان، ماهی ها و زنبورها دیده میشود. در این نوع سیستم های اجتماعی موجودات به خودی خود هوشمند نیستند اما جامعه آنها حرکات هوشمندانه از خود نشان می دهد. نمونه بارز اینگونه هوشمندی کلونی مورچگان است. در کلونی مورچه ها، مورچه ها برای بدست آوردن کوتاه ترین راه برای رسیدن به غذا از خود ماده ای به نام فرومون منتشر میکنند و بر اساس رد باقی مانده از آن، مورچه های دیگر می توانند کوتاه ترین مسیر را پیدا کنند. هر چه مسیر لانه-غذا کوتاه تر باشد رد باقی مانده قوی تر است و مورچه ها از مسیری حرکت میکنند که ماده فرومون منتشر شده در آن بیشتر باشد و پس از چند مرحله کوتاه ترین مسیر بین لانه و غذا پیدا خواهد شد.

در هوش مصنوعی با الهام گرفتن از کلونی مورچگان، می توانیم سیستم هایی را ایجاد کنیم که کوتاه ترین مسیر را پیدا کنند و از این الگوریتم در ردیابی آی پی های اینترنتی زمانی که شما آدرس یک وب سایت را در مرورگر خود تایپ می کنید استفاده می شود و نزدیکترین فاصله شما با سرور وب سایت مورد نظر پیدا شده و اطلاعات از طریق آن مسیر رد و بدل می شود. به غیر از مورچه ها، پرندگان، زنبورها و بسیاری از موجودات دیگر نیز به صورت هوش ازدحامی زندگی می کنند و هیچ کدام از آنها به تنهایی باهوش نیستند اما جمعیت آنها هوش بالایی دارد. به عنوان مثال جمعیت ماهی هایی را در نظر بگیرید که وقتی یک کوسه به آنها حمله می کند با فرار کردن در مسیر های مختلف او را گیج می کنند و شکارچیان نمی توانند به راحتی آنها را شکار کنند زیرا در مسیر تعقیب یک ماهی، ماهی دیگر آنها را وسوسه نموده و مسیر خود را تغییر می دهند. الگوریتم مورچگان، الگوریتم پرندگان و الگوریتم زنبورها از معروف ترین الگوریتم های هوش ازدحامی هستند.

بررسی هوشمندی در انسان

طبق تعریف، موجود هوشمند موجودی است که می تواند خود را با محیط اطراف خود وفق دهد. بنابراین انسان به عنوان موجودی که توانسته است خود را با شرایط جغرافیایی مختلف وفق دهد، در مکان های سرد و گرم زندگی کند و حتی به فضا سفر کند، موجودی هوشمند است. حال اگر انسان را به عنوان یک موجود هوشمند در نظر بگیریم، انسان دارای حواس زیر است:

• بینایی:(پردازش تصویر، بینایی ماشین)
• شنوایی (تبدیل گفتار به متن و پردازش گفتار)
• گویایی (تبدیل متن به گفتار، پردازش زبان طبیعی)
• مغز انسان - فکر کردن (شبکه های عصبی مصنوعی)
• یادگیری (یادگیری ماشین)

همانطور که ملاحظه می کنید، هر یک از روش های هوش مصنوعی بر اساس یکی از حواس انسان بوجود آمده اند و توسعه یافته اند. به عنوان مثال برای حس بینایی در هوش مصنوعی از روش های پردازش تصویر و بینایی ماشین استفاده می شود. در هوش مصنوعی علاوه بر روش های فوق تکنیکهای دیگری برای یادگیری و حل مسئله وجود دارد که مسائل مختلف از طریق آنها حل می شود، سایر بخش های مرتبط با هوش مصنوعی :

• سیستم های فازی
• الگوریتم های ژنتیک
• شناسایی آماری الگو
• داده کاوی

خوب به خاطر دارم که روزی با زنده یاد پروفسور کارو لوکس (پدر هوش مصنوعی ایران) بعد از سخنرانی ایشون در انجمن انفورماتیک ایران صحبت میکردیم، موضوع سخنرانی ایشون هوس ماشین بود. اولین بار این سخنرانی در مشهد برگزار شده بود و به اشتباه عنوان سخنرانی را به هوش ماشین تغییر داده بودند. موضوع بحث این بود که هوس به عنوان قویترین حس انسان مطرح است و اگر بتوانیم این حس را به ماشین منتقل کنیم می توانیم یک موجود هوشمند فوق العاده بسازیم. موجودی که دوست دارد، عصبانی میشود  و به طور کلی احساس دارد. البته بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که احساس از طریق شبکه های عصبی موجود در مغز انسان بوجود می آید و از منطق ذخیره شده در نورونهای مغز پیروی میکند! طبق این نظریه احساس از منطق افراد ناشی میشود و ماهیتی به عنوان احساس جداگانه نداریم.

امیدوارم با توضیحات بالا، توانسته باشم شما را تا حدودی با مفهوم هوش مصنوعی آشنا کنم. لطفا اگر سوالی در مورد هوش مصنوعی دارید در اینجا مطرح کنید تا شما را راهنمایی کنم.